top of page

Til­greind sér­eign – Á ég að skrá mig?

Writer's picture: Björn Berg GunnarssonBjörn Berg Gunnarsson

Nú safna launþegar á Íslandi yfirleitt 15,5% iðgjaldi í lífeyrissjóð. Eigið framlag okkar nemur 4% en vinnuveitandi bætir þá við 11,5%.


Í mörgum lífeyrissjóðum er nú í boði að ráðstafa 3,5% af því framlagi í nýlega tegund séreignarsparnaðar sem nefnist tilgreind séreign. En eigum við að þiggja það boð? Það hentar ekki endilega öllum en mikilvægt er að kynna sér kosti þess og galla svo hægt sé að taka upplýsta ákvörðun sem hentar aðstæðum hvers og eins.


Munurinn á tilgreindri séreign og samtryggingu

Ekki er þetta til að einfalda kerfi sem nú þegar er ansi flókið, en við verðum þó að skilja um hvað valið stendur.


Samtrygging eru þau hefðbundnu lífeyrisréttindi sem við flest þekkjum. Með iðgjaldagreiðslum söfnum við okkur rétti til mánaðarlegra greiðslna ævilangt, óháð ævilengd, auk áfallalífeyris, sem ekki má vanmeta. Vegna veikinda eða slysa gætum við fengið greiddan örorkulífeyri frá lífeyrissjóðnum (og börnin okkar jafnvel líka) og við andlát okkar yrði eftir atvikum greiddur maka- og barnalífeyrir. Því yngri sem við erum, þeim mun verðmætari eru áfallalífeyrisréttindin og því er oft mælt með að yngra fólki hugi sérstaklega vel að söfnun samtryggingarlífeyris. Við stýrum ekki sjálf hvernig slíkur lífeyrir er ávaxtaður og ráðum ekki úttektarfyrirkomulagi hans umfram að ákveða hvenær hefja skal lífeyristöku.


Tilgreind séreign á lítið sem ekkert skylt við samtryggingu. Engar tryggingar fylgja séreigninni og þegar hún hefur að fullu verið tekin út og notuð er hún búin. Í raun er tilgreind séreign mjög svipuð viðbótarlífeyrissparnaði (sem er valfrjáls tegund séreignar) eða sparnaði í banka; við ráðum hvernig hún er ávöxtuð og að miklu leyti hvenær og með hvaða hætti við tökum hana út.





Kostir og ókostir

Lítum á nokkur atriði sem geta haft áhrif á hvort við viljum safna tilgreindri séreign, en henni verður ekki safnað nema við tilkynnum okkar lífeyrissjóði um þá ákvörðun.


Kostir


Mun meiri sveigjanleiki við úttekt

Dreifa má greiðslum frá í fyrsta lagi 62 ára aldri til 67 ára eða taka út eftir hentisemi eftir að 67 ára aldri er náð. Ekki er hægt að stýra úttekt samtryggingar nema að því leiti að ákveða hvenær ellilífeyrisgreiðslur skulu hefjast.


Möguleiki á minni skerðingum almannatrygginga

Þar sem stýra má úttekt tilgreindrar séreignar má sækja hana áður en sótt er um greiðslur frá Tryggingastofnun (TR). Samtrygging er hins vegar greidd ævilangt og skerðir því greiðslur TR eftir að þær hefjast.


Séreign erfist að fullu

Við andlát erfist tilgreind séreign með sama hætti og aðrar eignir samkvæmt lögum. Samtrygging erfist ekki, en í stað arfs er eins og áður segir greiddur maka- og barnalífeyrir.


Fleiri valkostir um ávöxtun

Velja má ávöxtunarleið og geymslustað, sem ekki býðst við söfnun samtryggingarréttinda.


Hentar þeim eldri

Sé fólk í aldurstengdri réttindaávinnslu lífeyris safnast samtryggingarréttindi hægar eftir því sem við eldumst. Því eykst hvati til þess að safna tilgreindri séreign (og séreign almennt) með árunum. Fólki yfir ákveðnum aldri, til dæmis 40-50 ára, í aldurstengdri réttindaávinnslu, er því oft bent á kosti þess að safna tilgreindri séreign.


Ókostir


Minni tryggingar

Í samtryggingu erum við tryggð fyrir langlífi með ævilöngum réttindum, örorku með örorkulífeyri og fjölskyldu okkar tryggðar greiðslur með maka- og barnalífeyri. Engar slíkar tryggingar fylgja tilgreindri séreign. Ef við skráum okkur í tilgreinda séreign safnast minni ellilífeyrir auk þess sem örorku- og makalífeyrisréttindi minnka.


Gæti síður hentað ungum

Yngra fólk í aldurstengri réttindaávinnslu safnar mjög miklum lífeyrisréttindum, en auk þess dýrmætum áfallalífeyrisrétti. Með því að sleppa tilgreindri séreign á yngri árum má því tryggja sig mun betur fyrir mögulegri örorku og safna jafnvel um leið enn hærri fjárhæðum í formi samtryggingar en hefði safnast í tilgreinda séreign. Þótt samtryggingarréttindi erfist ekki getur maka- og barnalífeyrir vegið þungt hjá ungu fólki.


Gæti síður hentað eldri í jafnri ávinnslu

Sé sjóðfélagi í jafnri réttindaávinnslu dregur ekki úr hraða ávinnslu samtryggingarréttinda eftir því sem fólk eldist. Því safnar sextugur sjóðfélagi réttindum að sama krafti og tvítugur. Slík ávinnsla er ekki algeng, en getur til dæmis fylgt greiðslum í A deild Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins (LSR). Ef þú ert að greiða í A deild LSR getur þú séð hvort þú ert í aldurstengdri eða jafnri réttindaávinnslu á þínu svæði á vef sjóðsins.


Eins og sjá má ekki alhæfa um hvort landsmenn skuli skrá sig í tilgreinda séreign eða ekki, en fyrir marga virðst það þó áhugaverður kostur, einkum á síðari hluta starfsævinnar. Lífeyrisréttindi eru dýrmæt og mikilvæg og því borgar sig að taka ákvarðanir á borð við þessar af yfirvegun og eftir að kostir og gallar hafa verið metnir með tilliti til okkar aðstæðna.


  • Berðu saman áhrif þess að safna og safna ekki tilgreindri séreign í lífeyrisreiknivél Lífeyrissjóðs verzlunarmanna



Greinin birtist fyrst á Vísi og var uppfærð í desember 2024

bottom of page